Trouwen of toch maar niet?

Op een dag, jaren geleden. werd de gong geslagen in het dorp. Er werd een mededeling gedaan: doven mogen niet meer met doven trouwen zegt de chief, omdat je dan dove kinderen kan krijgen. Dit terwijl er in Adamorobe toch veel horenden zijn met dove kinderen, en horende mensen met dove ouders. Er bestonden zowel doof-horend als doof-doof huwelijken. Het laatste type mocht dus niet meer.

Enkelen gehoorzamen het verbod en trouwden met horende personen. Sommigen onder hen hadden er geen moeite mee want “doven roddelen toch veel te veel!”. Anderen zaten erg verveeld met de nieuwe regel, omdat zij het geen aantrekkelijke optie vinden om met een horende te trouwen. In hun ogen zijn horenden per definitie slechte echtgenoten. Veel doven hebben immers mislukte huwelijken met horenden achter de rug.

We staan op het dorpsplein. Kwasi verklaart persé met een dove persoon te willen trouwen en ik test hem even uit: “en wat als je een doof kind krijgt?”. “Dat heb ik graag”, verklaart Kwasi vastbesloten. Hij wijst in de richting van de heuvels: “En ik stuur het naar de dovenschool daar”. Dat er een grote dovenschool in de buurt is betekent dat een doof kind een toekomst heeft. Negeren deze mensen het verbod van de chief dus, en trouwen ze toch met andere doven?

Nou, het is wat complexer. Veel doven mogen niet trouwen met elkaar om een andere reden. Praktisch alle doven zijn hier familie van elkaar: broer of zus, neef of nicht, of aangetrouwd. Je mag in deze matrilineaire samenleving een huwelijk sluiten met bepaalde familieleden en met andere niet. De vier doof-doof huwelijken die er momenteel zijn in Adamorobe breken de regels (die wat te ingewikkeld zijn om kort uit te leggen).

Eèn van deze ‘foute’ huwelijken was dat tussen Ama en Kofi. Daar komt nog bij dat Ama zeker 25 jaar ouder is dan haar man, wat ook ongebruikelijk is hier. Ze was na een scheiding lang vrijgezel en koos voor hem nadat hij haar leven redde toen ze werd gebeten door een gifslang. Dat gaf de doorslag om toch te trouwen met Kofi: “Mijn familie moet niets zeggen... hij heeft zo intensief voor mij gezorgd, terwijl zij niet naar me omkeken”.

Deze huwelijken zijn echter controversieel, krijgen kritiek, en zijn niet erkend of bekrachtigd door hun families. Soms krabbelt men terug om die reden: verschillende doven hadden een relatie met die of die neef of nicht en beslisten toch maar om er niet mee door te gaan.

Waarom trouwen ze niet gewoon met een doof persoon van buiten Adamorobe, bijvoorbeeld uit de hoofdstad? “Vrouwen van Accra gaan niet naar de farm”, vertelde Kwasi, “ze trippelen maar wat truttig rond”. En het is duur. In Accra trouwt men “met een ring en een kleed”. Een christelijk huwelijksfeest dus. Hier in het dorp trouwt men op de traditionele manier: een overeenkomst tussen de families, bezegeld met wat sterke drank en wat geld. Eenvoudig en betrekkelijk goedkoop.

Een aantal dove mensen hier zijn dus vrijgezel, waarvan de meesten één keer of meermaals gescheiden. Scheidingen gaan hier redelijk gemakkelijk en komen veel voor. De vrijgezelle doven staan voor drie keuzes die worden aangevoeld als onaantrekkelijk: trouwen met een horende willen ze niet (meer), trouwen met een doof familielid mag niet en trouwen met een dove persoon ‘van buiten’ is duur of de leefwereld te anders. Een levenspartner vinden is hier dus geen sinecure.